نکته بسیار مهم:درباره اصطلاحاتی مانند «پری»، «همزاد»، «ارواح خبیثه»، «ملک مقرب»، «مکّیّات و مداریات» و غیره، در کتب اسلامی بحث شده است و گاه این اصطلاحات جزء تفاسیر عرفانی یا کلامیاند نه متواتر در قرآن و حدیث معتبر.
- ملائکه (فرشتگان):
در قرآن بارها یاد شدهاند که «ملائکه» مخلوقاتیاند که مأمور انجام فرامین الهیاند.درباره روح و ساختار ملائکه، قرآن میفرماید: «وَ مَا مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقامٌ مَّعْلُومٌ» (سوره ص، آیه 165) — هر یک از ما (فرشتگان) دارای مقامی معلوم هستیم.ویژگیها: معمولاً به عنوان مخلوقاتی بدون گناه و مطیع و بدون اختیار شرّ کامل فهمیده میشوند؛ افعال معصومانه برای آنان نسبت داده شده است. - جنّ (جنّیان):
جن موجوداتیاند که خدا آنها را از «آتش بیدود» خلق کرده است: «وَ خَلَقَ الْجَانَّ مِن مَّارِجٍ مِّن نَّارٍ» (سوره الرحمن، آیه ۱۵)بر اساس روایات، جن مثل انسان دارای اختیارند؛ میتوانند مؤمن یا کافر باشند.برخی احادیث درباره تعداد، خصوصیات، غذای جن، سکونت آنها در مکانها، و تعامل آنها با انسانها وجود دارد.همچنین گفته شده که جنها (در برخی روایات) میتوانند به پیامبران اعتماد کنند یا به قرآن ایمان بیاورند. - شیطان / ابلیس:
«شیطان» واژهای عام است که به موجودی نفوذگر، مغایر با حق گفته میشود (ممکن است انسان یا جن باشد)؛ اما ابلیس نام خاص است که در قرآن به آن اشاره شده است.در قرآن گفته شده که ابلیس از جنس جنّ است، نه از ملائکه: «قَالَ مَا مَنَعَكَ أَلَّا تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُكَ … قَالَ أَنَا خَيْرٌ مِّنْهُ خَلَقْتَنِي مِن نَّارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِن طِينٍ» (سوره حجر، آیه ۳۲-۳۳)در روایات نیز آورده شده است که شیطان موجودی است که از امر خداوند سرپیچی کرده و از رحمت محروم شده است. - روح / ارواح:
قرآن درباره روح میفرماید: «وَيَسْـَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي …» (سوره اسراء، آیه ۸۵)روح انسان یکی از موجودات غیبی است که به هنگام مرگ از بدن جدا میشود.برخی روایات و تفاسیر درباره عالم برزخ و سرنوشت روح پس از مرگ سخن گفتهاند. - موجودات زنده در آسمانها و زمین (کائنات متکثر):
در قرآن هست که «وَمَا بَثَّ فِيهِمَا مِن دَابَّةٍ» (سوره شوری، آیه ۲۹) و آنچه از جنبندگان میان آسمان و زمین پراکنده است. برخی مفسران میگویند این جمله دلالت دارد بر وجود موجودات زنده در آسمانها و کرات دیگر. در روایات ـ هرچند بعضی از آنها ضعیف یا مورد اختلافاند یا هست که در پشت ماهها یا کرات دیگر، مخلوقات (ناس و جن) وجود دارند. مثلاً گفته شده است: «وراء قمركم أربعين قمرًا … فيهم خلق كثير» اما این مطالب در میان دانشمندان اسلامی محل تأمل و اختلاف است؛ خیلی از آنها معتقدند ادله قطعی در این زمینه وجود ندارد.
نکته: به پنح مورد اشاره شده در عرف و در علوم ماوراء موکل گویند.
منبع: آیات متعدد قرآن، تفاسیر و کتب کلامی اسلامی.
دستهبندیها:
آگاهی عمومی
